DOGU ANADOLU BÖLGESI » Doğu anadolu bölgesi

, Doğu anadolu bölgesinin özellikleri, Doğu anadolu bölgesi hakkında bilgi, Doğu anadolu bölgesinde yetişen ürünler


Yurdumuzun doğusunda 164000 km2 lik bir alanla Türkiye yüz ölçümünün % 21′ini kaplamaktadır Tüm coğrafi bölgelerimiz arasında yüz ölçümünün büyüklüğü bakımından 1 sırada yer alır Kuzey-güney yönünde en geniş alan kaplayan bölgemizdir (enlem farkı en fazla)

Doğu anadolu bölgesinin yeryüzü şekilleri
Bölgenin ortalama yükseltisi 2000 – 2200 m arasındadır Ortalama yükseltisi en fazla olan bölgemizdir “Türkiye’nin çatısı” olarak isimlendirilir Bölgenin en alçak yeri olan Iğdır Ovası (850m) dahi İç Anadolu’nun ortalama yükseltisine yakındır Erzurum Ovası 1800 m , Yüksekova 2200 m yükseltiye sahiptir Bölgede yer alan ovaların ortalama yükseltisi 1500′dir

Bölgede bulunan dağlar, doğu-batı doğrultusunda ve üç sıra halinde uzanırlar Dağlar arasında ise çöküntü ovalan yer alır Bölgenin kuzeyinde, batıdan doğuya doğru Çimen, Kop, Allahuekber ve Yalnızçam Dağları uzanır Orta sırada Munzur (Mercan) Dağları, Karasu-Aras Dağları ve Ağrı Dağı bulunur Güneyde yer alan dağlar ise Güneydoğu Toroslar, Bitlis Dağları, Buzul (Cilo) Dağlarıdır Bu dağlar üçüncü jeolojik zamanda Alp-Himalaya orojenik sisteminin uzantısı olarak kıvrılma sonucu oluşmuştur

Bölgede Van Gölü’nün kuzeyinde kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanan kırık hattı boyunca Nemrut, Süphan, Tendürek, Ağrı (5137m) volkanik dağları uzanır

Ağrı Dağı Türkiye’nin en yüksek noktasını oluşturur

Bölgede kıvrım dağları arasında yer alan çöküntü ovaları da doğu – batı yönünde uzanır Bu ovalardan Elbistan, Malatya, Elazığ, Bingöl, Muş, Van, Yüksekova ve Başkale güneyde, Erzincan, Tercan, Aşkale, Erzurum, Pasinler, Horasan, Kağızman, Iğdır ovaları kuzeyde bulunur

Bölgede platolar da geniş alan kaplar Erzurum-Kars platosu Doğu Anadolu’nun en geniş plâtosudur Bundan başka Fırat ve kolları tarafından parçalanmış plato görünümü kazanmış yüksek yaylalar oldukça fazladır

BÖLGEDEKİ YER ŞEKİLLERİ
Yükseltiden dolayı sıcaklık değerleri düşmüştürTarım ürünleri düşük sıcaklığın etkisiyle daha geç olgunlaşır Tarım ürün çeşidi azdır

Bölgede yer şekillerine bağlı olarak Kuzey-güney doğrultusunda ulaşım zordur Ulaşım Doğu-batı yönünde daha kolaydır Türkiye’de ulaşım ağının en seyrek ve en elverişsiz olduğu bölgedir

Ekilebilen alanlar azalmıştır Sanayi de gelişmediğinden halk daha çok tarım kesiminde çalışmaktadır Dolayısıyla Türkiye’de tarımsal nüfus yoğunluğu en fazla olan bölgemizdir

Hidroelektrik potansiyeli en yüksek akarsular bu bölgemizdedir

Gerçek sı caklık ile indirgenmiş sıcaklık arasında farkın en fazla olduğu bölgedir

Gerçek yüz ölçüm ile izdüşüm yüz ölçüm arasında da farkın en fazla olduğu bölgedir

Yer şekilleri ve iklimin olumsuz etkisinden dolayı tarımsal faaliyet gelişmemiştir Bölgede birinci ekonomik faaliyet hayvancılıktır

TOPRAK
Bölgenin yüksek kesimlerinde dağ – çayır toprakları bulunurken, Erzurum – Kars Plâtosu’nda çernezyom toprakları bulunur Bölgenin diğer plâtolarında ise kestane renkli topraklar, çöküntü ovalarında kireç ve kil miktarının fazla olduğu vertisol topraklar ile rendzinalar bulunur Ayrıca yer yer alüvyal topraklar da yer almaktadır

Doğu anadolu bölgesinin iklimi ve bitki örtüsü
Kış mevsimi uzun ve soğuktur Sıcaklık -40°C’ye kadar düşer

Yaz mevsimi ise sıcak ve kısadır Sıcaklık 20°C nin üzerine çıkar

Kış mevsiminde yağışlar genelde kar şeklindedir ve hiç erimeden uzun süre yerde kalır

Yıllık sıcaklık farkı 30°C den fazladır

Bölgenin güneyine ve batısına doğru gidildikçe sıcaklık ortalamaları artar (enlem ve yükseltinin azalmasıdır)

Karasallığın etkisiyle en fazla yağış yazın, en az yağış kışın düşer (Erzurum-Kars Bölümünde)Yıllık ortalama 500-600 mm yağış alır Buharlaşma az olduğu için bu yağış yeterli olur

Bölge, İç Anadolu’dan daha yüksekte olduğundan daha fazla yağış alır Kışlar karasallığın etkisiyle daha sert geçer

Doğal bitki örtüsü steptir Ancak yaz yağışları sebebiyle çayır şeklindedir Yağışın fazla olduğu dağlık bölgelerde ormanlar vardır Türkiye orman varlığı bakımından 5 büyük bölgemizdir

Iğdır Ovası, Doğu Anadolu Bölgesi’nin en az yağış alan yeridir Buranın yıllık yağış, ortalaması 250 mm’nin altındadır Buna karşılık Iğdır Ovası, alçakta bulunmasından dolayı kış mevsimi daha ılık geçer

Doğu anadolu bölgesinin nüfusu
Yüz ölçümü en geniş olan bu bölgemizde yer şekilleri ve iklimin de etkisi ile nüfus azdır Nüfus bölgede daha çok çöküntü hendekleri içindeki ovalarda toplanmıştır Toplu yerleşme tipi görülür Nüfus yoğunluğu, Türkiye nüfus yoğunluğunun altındadır

2000 yılı nüfus sayımına göre, nüfus miktarı ve yoğunluğu en az olan bölgemizdir ( 36 kişi/km ² dir ) Bölgede şehirleşme oranı çok düşüktür (%28) Kırsal nüfus oranı ise çok fazladır (%72) Karadeniz Bölgesi’nden sonra kırsal nüfus oranı en fazla olan bölge Doğu Anadolu Bölgesi’dir Bölgede nüfusun %80′i tarım ve hayvancılık ile uğraşır Sanayi gelişmediği için diğer bölgelere Karadeniz’den sonra en çok göç gönderen bölgemizdir

Yer şekillerinin engebeli olması nedeniyle, tarım alanları kısıtlıdır sanayi de gelişmediğinden tarımla uğraşan nüfus fazladır Bunun sonucunda tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır Bölgenin bazı yerlerinde tarımsal nüfus yoğunluğu 500′e kadar çıkmaktadırErzurum, Elazığ ve Malatya bölgenin büyük yerleşim birimleridir

Not: Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erzurum, Malatya, Elazığ, Kars ve Van’da kurulan üniversiteler, bölgenin eğitim ve kültür faaliyetlerine büyük katkıda bulunmaktadır

Doğu anadolu bölgesinde tarım
Bölge yüzölçümünün %10′unda ancak tarım yapılabilir Yer şekilleri ve iklimin olumsuz etkisinden dolayı tarımsal faaliyet gelişmemiştir Bölgedeki tarım etkinlikleri en çok bölgenin güneyindeki çöküntü ovalarında (Elbistan, Malatya, Elazığ ve Muş ovaları) yoğunlaşır

Bölgede buğdayın yetiştirilemediği yerlerde yetişebilmektedirSebepleri: Düşük sıcaklığa dayanıklı olması, kısa sürede hasat edilebilmesidir

Buğday: Arpadan sonra en fazla tarımı yapılan ürün buğdaydır

Tütün: Bitlis, Malatya ve Elazığ çevresinde yetiştirilir

Pamuk: Iğdır ovasında pamuk yetiştirilir

Kayısı: Malatya, Türkiye ve Dünyada kuru kayısı üretiminde ilk sırada yer alır

Ayrıca patates, lahana gibi çeşitli ürünler de yetiştirilir

Genel olarak sıcaklığın düşük olmasından dolayı sebzecilik gelişmemiştir Bundan dolayı sebze tarımına en az elverişli bölge Doğu Anadolu’dur

Doğu Anadolu Bölgesi, hayvancılıkta elverişli şartlara sahip olduğu gibi olumsuz şartlar da taşır Çayır ve otlakların fazla yer kaplaması hayvancılığı teşvik edici, kışların uzun ve sert geçmesi ise sınırlayıcı bir özelliktir Erzurum-Kars Bölümü’nde yaz yağışları ile oluşan çayırların geniş alan kaplaması büyükbaş hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır

Bölgenin güneyindeki ovalık alanlarda ise küçükbaş hayvanlardan koyun yetiştiriciliği önem kazanmıştır Dağlık yörelerde ise kıl keçisi yetiştirilmektedir

Canlı hayvan, yapağı, tereyağı ve peynir halkın önemli geçim kaynaklarıdır Hakkâri, Kars ve Bitlis’te arıcılık gelişmiştir Türkiye bal üretiminin %20′sini Doğu Anadolu Bölgesi verir

(alinti)